Dromen durven en ja...doen! Die mooie reis, een geweldige nieuwe auto of die onbetaalbare lang gekoesterde wens voor een groot feest? Als je je dit kunt veroorloven zeker doen! Maar helaas komt het voor dat dit niet (meer) kan en er flinke schulden ontstaan. Bewust of onbewust. Door het verliezen van een baan of een echtscheiding. Wat kost dat nu eigenlijk een schuld? En is het simpel om ervan af te komen, of iemand te helpen?
Er zijn verschillende soorten schulden. Bewust ontstaan door overbesteding: je geeft meer uit dan je binnen krijgt aan inkomsten. Of onbewuste schulden, doordat er te weinig inkomsten zijn in verhouding tot de vaste lasten. Of door een verandering in je leven waardoor je inkomen daalt, waarna je je (vaste) lasten niet meer kan betalen. Een schuld op zich is nog geen probleem. Het hebben van schulden wordt pas een probleem als je de aflossingen niet meer kan betalen, of er achterstanden ontstaan in betalen. Wat nu? Het is van belang dat je werknemer of degene die het treft snel in actie komt.
Gedrag is vaak een oorzaak voor een schuld
Onbetaalde facturen die zich opstapelen. Voor één van mijn vorige blogs heb ik bekeken of er een bepaalde oorzaak is te benoemen voor een (problematische) schuld. Wanneer is een openstaande rekening eigenlijk een schuld? Op de site zelfjeschuldenregelen.nl kan je lezen welke verschillende soorten schulden er zijn:
- Leningen bij een bank: Bijvoorbeeld een persoonlijke lening, een doorlopend krediet of een autofinanciering. Ook een creditcard is een lening.
- Postorderbedrijf op afbetaling: Bij postorderbedrijven kan je vaak in termijnen terugbetalen. De rente die je voor deze termijnen betaalt, is vaak erg hoog.
- Rood staan bij je bank is ook een vorm van een schuld
- Boetes.
- Achterstand in betalen van vaste lasten zoals huur, energie, water, telefoon of verzekeringen.
Schulden hebben volgens onderzoeksrapporten van Nibud vaak te maken met gedrag. In het onderzoek Goed omgaan met geld geeft Nibud aan dat 45 procent van de respondenten niet over de benodigde vaardigheden beschikt om de financiële administratie goed te kunnen voeren. Als je niet competent bent, dus niet weet hoe je je financiële administratie moet doen dan kan het misgaan. Ben je je dus bewust van wat er aan geld binnenkomt en wat je uitgeeft elke maand?
Overheid heeft te hoge verwachtingen
In de Verkenning Eigen schuld? van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) lezen we dat problematische schulden ontstaan doordat de overheid te hoge verwachtingen heeft van de financiële zelfredzaamheid van burgers. Voor veel mensen zijn de regels te ingewikkeld. Ook wordt te weinig rekening gehouden met de psychologie van mensen. Gevolg is dat mensen soms gedwongen zijn dan nog meer schulden te maken.
Uit onderzoek blijkt verder dat stress en armoede een negatieve invloed hebben. Mensen denken dan minder lang over beslissingen na, laten zich sterker leiden door de acute problemen van het moment en hun zelfcontrole wordt minder. Juist op het moment dat het extra belangrijk is geen domme dingen te doen, gaan psychologische mechanismen spelen die het moeilijker maken verstandige financiële besluiten te nemen.
Wat kost een schuld gemiddeld?
Voor het lenen van geld betaalt de lener vaak rente: een vergoeding voor het geleende bedrag. Dit zijn de directe kosten voor een lening. Op de site van EHBS (eerste hulp bij schulden) is een tool beschikbaar waarmee je meteen kan zien wat een schuld werkelijk kost. Als je bijvoorbeeld 1.000 euro leent, moet je bijna 1.350 euro terugbetalen bij een rente van 10 procent. Geld lenen kost bijna altijd geld. Het is goed als de lener zich ervan bewust is dat er altijd een hoger bedrag uiteindelijk moet worden terug betaald. Een sprekende tekst op de pagina is: ‘Als je geen geld hebt elke maand om te sparen, dan heb je dat ook niet beschikbaar voor het terugbetalen van een lening’.
Werknemers met schulden kunnen een werkgever veel geld kosten
Naast de directe kosten van een schuld, zijn er andere kosten die in beeld komen zodra een schuld problematisch wordt of als er niet wordt terugbetaald.
Werknemers met schulden kunnen een werkgever veel geld kosten. Denk aan verzuimkosten en kosten door een verminderde productiviteit door bijvoorbeeld concentratieproblemen. Daarnaast zijn er nog de administratieve kosten van het verwerken van een loonbeslag. Nibud heeft hiervoor een Kostenscan personeel ontwikkeld. Dit geeft inzicht in de werkelijke (hoge!) kosten van medewerkers met geldproblemen in een organisatie. Doel: medewerkers helpen bij het oplossen of voorkomen van deze problemen. 10 medewerkers met schulden kunnen je organisatie als snel 126.000 euro kosten!
Het Nibud geeft aan dat het onze samenleving bijna 100.000 euro kost aan één huishouden met ernstige financiële problemen. Deze kosten gaan onder meer naar hulpverlening, verzuim- en ziektekosten, verloren arbeidsuren, uitkeringen en huisuitzettingen. Dan tellen we de ziektekosten nog niet mee. Mensen met schulden ervaren spanningen binnen gezin en samenleving, dat mogelijk ook tot extra ziektekosten kan leiden. In een artikel van de Volkskrant kan je lezen dat CZ met een proef is gestart, om mensen in multi-probleem gezinnen juist te helpen met schulden. Hierdoor komt er lucht in hun situatie, dat nieuwe ‘gevolgproblemen’ moet voorkomen.
Nadja Jungman, lector Schulden en Incasso bij de Hogeschool Utrecht, geeft aan bij de Monitor dat de werkelijke kosten van schulden lastig te becijferen zijn. Schulden hangen vaak samen met andere problemen. Volgens haar zijn mensen met schulden die een baan hebben gemiddeld 6 tot 9 dagen per jaar meer ziek. En ze maken substantieel langer gebruik van een uitkering dan mensen zonder schulden. De meest recente schatting van de totale maatschappelijke kosten van schulden is uit 2014: 11 miljard euro per jaar (Nibud).
Hoe voorkom je een schuld?
Lector Schuldpreventie en Vroegsignalering bij de Hogeschool Utrecht Tamara Madern geeft aan dat gedrag de sleutel is tot preventie in haar Handreiking Bevorderen van gezond financieel gedrag. Mensen moeten zich bewust zijn van de inkomsten en uitgaven, van de gevolgen van schulden en van de lasten. De website www.How2spendit.nl adviseert om eens een financiële detox te doen. Dit geeft een realitycheck op de inkomsten en uitgaven. De eerste stap is het formuleren van drie doelen die men wilt bereiken. Aan die doelen hang je vervolgens een bepaald bedrag. Je geeft een tijdsplanning aan waarbinnen die doelen bereikt moeten zijn. How 2 Spend It is ervan overtuigd dat je pas echt gemotiveerd bent om je geldzaken op orde te krijgen, wanneer er een duidelijk doel is gesteld. Een doel waar je echt blij van wordt.
Preventie van nieuwe schulden is moeilijk als bewustwording moeilijk is. Het maakt het extra moeilijk als keuzes of processen schuldgericht worden gemaakt. Bijvoorbeeld het aanvragen van toeslagen bij de Belastingdienst. Of vanzelf honderden euro’s rood kunnen staan bij de bank. Meer aandacht in de maatschappij hiervoor draagt bij aan het voorkomen van nieuwe schulden.
Een paar tips:
1. Jong geleerd is oud gedaan. Leg kinderen al op jonge leeftijd uit wat belangrijk is rondom geld en uitgaven.
2. Communiceer eenvoudig en begrijpelijk. Gebruik geen vaktermen. Zorg dat helder is wat de gevraagde actie is.
3. Zorg voor (inzicht in) een begroting: wat gaat eruit en wat komt erin?
4. Breng in kaart wanneer iemand geld uitgeeft. Herken gewoontegedrag.
5. Adviseer te starten met automatisch sparen, bijvoorbeeld een vast bedrag per maand.
Hoe komt iemand van een schuld af, of hoe help je?
Stel niet uit! Zonder actie lopen schulden alleen maar op.
Je kan (samen) een betaalplan maken. Als eerste maak je een overzicht per schuld wat er afbetaald moet worden. Hierna bereken je wat er per maand terugbetaald kan worden. Is de ruimte voor af te lossen lager dan wat er betaald kan worden? Neem dan contact op met de schuldeisers.
Bekijk of herzie gemaakte betaalafspraken. Soms zijn de lasten erg hoog door hoge rentepercentages. Mogelijk kan een lagere rente bedongen worden. Betaal schulden met de hoogste rente altijd als eerste af. Dan wordt er uiteindelijk minder rente betaald. Je kan ook proberen de looptijd te verlengen op lopende leningen zodat de maandlasten (tijdelijk) lager worden.
Misschien kunnen meerdere schulden samengevoegd worden, zodat er één aanspreekpunt komt voor alle schulden.
Als werkgever kan je mogelijk helpen door de openstaande vorderingen van je medewerker in één keer te betalen. Herfinanciering van de schulden. Voordeel is dat je medewerker dan nog slechts één schuldeiser heeft (de werkgever). Mogelijk kan dan in meer termijnen tegen een lager rentepercentage worden afgelost. Let erop dat een eventueel rentevoordeel onder de werkkostenregeling wordt belast tegen de waarde in het economisch verkeer.
En kom je er samen niet uit? Zoek een schuldhulpverlenende instantie op of het schuldenloket binnen de gemeente. Er is voor elke situatie altijd een oplossing te bedenken samen.
Deze blog is geschreven door Saskia van de Schoot, adjunct-directeur bij Janssen & Janssen.